Χέφντινγκ, Χαράλντ

(Heffding, 1843 – 1931). Δανός φιλόσοφος και ψυχολόγος. Σπούδασε αρχικά φιλολογία, μετά θεολογία και τέλος ασχολήθηκε με τη φιλοσοφία. Το 1880 διορίστηκε υφηγητής και το 1883 τακτικός καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης. Στην έδρα του παρέμεινε έως το 1915, οπότε αποσύρθηκε εξαιτίας του ορίου ηλικίας. Από το 1884 είχε εκλεγεί μέλος της Βασιλικής Εταιρείας Γραμμάτων και Επιστημών της Δανίας. Επίσης ήταν επίτιμος διδάκτορας σε διάφορα πανεπιστήμια της Ευρώπης και μέλος πολλών Ακαδημιών. Ο X. είναι γνωστός κυρίως ως ψυχολόγος και ως άριστος ιστορικός της φιλοσοφίας. Σύμφωνα με τη θεωρία του η ψυχολογία έχει στενότατη συνάφεια με τη φυσιολογία. Ξεκινώντας από τις αρχές ότι οι λειτουργίες της συνείδησης και η συγκρότηση της ψυχικής και πνευματικής ζωής είναι κυρίως φυσιολογικές λειτουργίες του νευρομυϊκού συστήματος και του εγκεφάλου, δίνει στην ψυχολογία του τον τόνο κάποιας ψυχοδυναμικής νευρολογίας που επιδιώκει την ερμηνεία της μεταμόρφωσης της κίνησης και των ερεθισμών διά του νευρικού συστήματος και της φυσιολογικής λειτουργίας του σώματος. Όμως για να το κατορθώσει αυτό η ψυχολογία οφείλει, κατά τον X., να ασχοληθεί αρχικά με τις συνθέσεις των απλών ψυχικών στοιχείων (αισθημάτων, απλών συναισθημάτων) με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνονται κατανοητές οι σχέσεις τόσο των μερών προς το σύνολο, όσο και του συνόλου προς τα μέρη. Όπως η φυσική, έτσι και η ψυχολογία, οφείλει να περιοριστεί στην ανάλυση και στα προβλήματα της σύνθεσης του δεδομένου και του φαινομένου και να αφήσει στη φιλοσοφία τα γενικά προβλήματα της σχέσης της ύλης και πνεύματος, συνείδησης και ασυνειδησίας κλπ. Στην αντιμετώπιση των ηθικών προβλημάτων ο X. φαίνεται ότι δέχτηκε την επίδραση των Σπινόζα, Μπένταμ και Κίρκεγκααρντ. Αποκρούει την κατηγορηματική προστακτική του Καντ, καταπολεμά τις θεολογικές μορφές της ηθικής και προσπαθεί να στηρίξει τις ηθικές αρχές στην εμπειρία και στη νόηση. Το ηθικό συναίσθημα γι’ αυτόν είναι λογική συνέπεια της συμπάθειας. Αγαθό είναι εκείνο, που ικανοποιεί την κάποια ανάγκη της ανθρώπινης φύσης. Ο ηθικός νόμος απαιτεί να επιδιώκουμε τη μεγαλύτερη δυνατή τελειοποίηση για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων. Η ατομική ηθική προϋπόθεση και την κοινωνική ηθική. Το άτομο δεν είναι απλό όργανο της ομάδας, αλλά επιβάλλεται να ζει έχοντας πάντα υπόψη την ανάγκη της ανθρώπινης αμοιβαιότητας. Η θρησκεία δεν είναι δυνατόν να στηρίζεται στον καθαρό λόγο, είναι συνέπεια των συναισθημάτων και των ελπίδων, οι οποίες γεννιούνται στον άνθρωπο κατά τη διάρκεια του αγώνα για τη ζωή. Το θεμελιώδες πρόβλημα της φιλοσοφίας της θρησκείας είναι η συμφιλίωση της αιτιότητας, που είναι και ουσιώδες αίτημα της επιστήμης, με την αρχή της διατήρησης της αξίας, που είναι η ειδική προϋπόθεση της θρησκείας. Το θρησκευτικό συναίσθημα είναι δυνατόν να χαρακτηριστεί ως συναίσθημα κοσμικής ζωής. Το ηθικό συναίσθημα περιορίζει τη δραστηριότητά μας, ενώ το θρησκευτικό συναίσθημα καθορίζεται από την αίσθηση της εξάρτησής μας. Η θρησκεία είναι έμμονη ανάγκη του πνεύματος και όχι μόνο διατηρεί τις κατά παράδοση αξίες, αλλά υποβοηθά και στη δημιουργία νέων. Ως ιστορικός της φιλοσοφίας ο X. είναι πολύ αξιόλογος. Τα σχετικά του έργα διακρίνονται για την αντικειμενικότητά τους, την ακρίβεια της παράθεσης των ξένων θεωριών και τη συστηματικότητα. Είναι ίσως ο μοναδικός ιστορικός της νεότερης φιλοσοφίας. Κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ασχολήθηκε ιδιαίτερα και με τα προβλήματα της θεωρητικής φιλοσοφίας. Ο X. έγραψε έργα που αναφέρονται στην ψυχολογία, στην καθαρή φιλοσοφία, στην ηθική, στη φιλοσοφία της θρησκείας και στην ιστορία της φιλοσοφίας. Από τα ψυχολογικά και φιλοσοφικά έργα του σημαντικότερα θεωρούνται: Εγχειρίδιο ψυχολογίας, στηριζόμενης στην εμπειρία (1882), Ψυχολογική βάση των λογικών κρίσεων (1899), Η ανθρώπινη νόηση· οι μορφές και τα προβλήματά της (1910) και Βάσεις της ανθρώπινης ηθικής (1876). Τέλος από τα έργα που αναφέρονται στην ιστορία της φιλοσοφίας τα κυριότερα είναι: Η φιλοσοφία στη Γερμανία από τον Έγελο και μετά (1872), Η αγγλική φιλοσοφία της εποχής μας (1874), Βίος και έργα του Σπινόζα (1877), Συνέχεια στη φιλοσοφική επίδραση του Καντ (1893), Ιστορία της νεώτερης φιλοσοφίας (1894-1895), Ο Ρουσώ και η φιλοσοφία του (1896) και Φιλοσοφία του Bergson. Χαρακτηρισμός και κριτική (1914).